Мазкур ҳужжат Ижтимоий ҳимоя миллий агентлиги томонидан ишлаб чиқилган бўлиб, «Болаларни зўравонликнинг барча шаклларидан ҳимоя қилиш тўғрисида»ги Қонуннинг амалий ва тизимли ижросини таъминлаш, шунингдек болаларнинг хавфсизлиги ва қўллаб-қувватланишини кафолатлайдиган барқарор механизмни шакллантиришга қаратилган.

Стратегиянинг қабул қилиниши Ўзбекистоннинг халқаро мажбуриятларини бажариш доирасидаги муҳим қадамлардан биридир. «Болаларни зўравонликнинг барча шаклларидан ҳимоя қилиш тўғрисида»ги Қонун қабул қилингач, Ўзбекистон Богота чақириғига қўшилди ҳамда Патҳфиндинг халқаро альянсига аъзо бўлди. Бу эса мамлакатнинг болаларга нисбатан зўравонликка нисбатан мутлақо муросасиз позициясини тасдиқлайди.

Стратегия зўравонликнинг барча шаклларини қамраб олади ҳамда INSPIRE халқаро ёндашувларига, илғор жаҳон тажрибаси ва энг яхши амалиётларга асосланади. Ҳужжат ишларнинг тўлиқ жараённи — зўравонлик ҳолатларини аниқлаш, тезкор жавоб чораларини кўриш, профилактика ва мониторингни ўз ичига олади.

«Бугунги кун мен ва жамоам учун алоҳида аҳамиятга эга. Президентимиз томонидан «2026–2030 йилларда болаларни зўравонликнинг барча шаклларидан ҳимоя қилиш стратегияси тўғрисида»ги Фармон имзоланди. Ушбу ҳужжат устида жамоамиз билан катта ва масъулиятли иш амалга оширилди. Болаларни ишончли тарзда ҳимоя қиладиган самарали тизимни шакллантириш мақсадида жаҳон тажрибаси ва энг илғор амалиётлар чуқур ўрганилди.

2026 йилдан бошлаб профессионал тутинган оилалар билан иш бошланади. Болалар психологлар ва ҳуқуқшунослар ёрдамини олиш имкониятига эга бўладилар, оилалар эса зарур кўмак ва оилавий терапия хизматлари билан таъминланади. Оилани парчалаш эмас, балки уни қўллаб-қувватлаш ва қайта тикланишига ёрдам бериш устувор вазифа ҳисобланади.

Республика ўқув-тарбия муассасаларини тўлиқ ёпиш бўйича қатъий қарор қабул қилинди. Уларнинг ўрнида антиижтимоий хулқ-атворга эга болалар учун ижтимоий интеграция марказлари ташкил этилади. Ушбу марказларда асосий эътибор жазолашга эмас, балки болаларни жамиятга мослаштириш ва соғлом ҳаётга қайтаришга қаратилган бўлади.

Мен учун энг аҳамиятли ўзгаришлардан бири, шубҳасиз, қонунчиликка киритилаётган ўзгаришлардир. Тергов ва суд жараёнлари жабр кўрган бола учун қўрқув ёки оғриқ манбаига айланмаслиги керак.

Бу кенг кўламли ислоҳотларнинг фақат бир қисми. Ушбу муҳим ва масъулиятли вазифани амалга оширишда ҳисса қўшган Ижтимоий ҳимоя миллий агентлиги жамоасига ҳамда барча ҳамкорларимизга миннатдорлик билдираман» — Шаҳноза Мирзиёева.

Стратегияда оилаларни қўллаб-қувватлаш, зўравонлик оқибатида оиласидан ажратилган болаларга оилавий муҳитга максимал даражада яқин шароитда ижтимоий хизматлар кўрсатишни ташкил этиш, шунингдек бола ва оила учун ижтимоий хизматлар тизимини такомиллаштириш назарда тутилган.

Стратегиянинг принципиал муҳим жиҳатларидан бири — идоралараро ҳамкорликдир. Болаларни ҳимоя қилиш масаласи таълим, соғлиқни сақлаш, ижтимоий ҳимоя, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар ва бошқа идоралар томонидан Ижтимоий ҳимоя миллий агентлиги мувофиқлаштирувчи роли остида биргаликда амалга ошириладиган умумий масъулият сифатида қаралади.

Ҳужжатда зўравонликдан жабрланган болалар ва уларнинг оилаларини қўллаб-қувватлаш ҳамда реабилитация қилишга алоҳида эътибор қаратилган. Янги ижтимоий ва реабилитацион хизматлар жорий этилади, оилани мустаҳкамлаш ва ижобий ота-оналикни ривожлантириш бўйича чоралар кучайтирилади. Шунингдек, «Меҳрли оила» хизмати, профессионал қабул қилувчи (фостер) оила институти жорий этилади ҳамда кам сонли ижтимоий қўллаб-қувватлаш марказлари ташкил этилади.

Стратегия жиноят, жиноят-процессуал, жиноят-ижроия ва маъмурий қонунчиликка комплекс ўзгартиришлар киритилишини ҳам назарда тутади. Ушбу ўзгартиришларнинг асосий мақсади — тергов ва суд жараёнларининг барча босқичларида болани ҳимоя қилиш ҳамда болага дўстона адлия тамойилларини жорий этишдир.

Зўравонлик қурбони ёки гувоҳи бўлган болалар учун дастлабки тергов ҳаракатларидан бошлаб бепул юридик ёрдам таъминланади. Агар зўравонлик бола оиласида содир этилган бўлса, ишни судгача кўриб чиқиш ва суд муҳокамаси жараёнларида васийлик ва ҳомийлик органи вакилининг барча процессуал ҳаракатларда мажбурий иштироки таъминланади. Шунингдек, боланинг манфаатларини ҳимоя қилиш мақсадида суриштирув, тергов ва суд жараёнларида ижтимоий ходим процесс иштирокчиси сифатида жалб этилади. Бола ва зўравон ўртасидаги юзлаштириш фақат терговчи ва прокурор қарори ёки суд ажрими асосида ўтказилади. Боланинг кўрсатмалари такрорий жабрланишнинг олдини олиш мақсадида мажбурий видеоёзувга олинади.

Стратегиянинг алоҳида бўлими девиант ва антисоциал хулқ-атворга эга болалар билан ишлашга бағишланган. Республика ўқув-тарбиявий муассасалари илгари ёпилган бўлиб, уларнинг ўрнига ижтимоий интеграция ва қўллаб-қувватлаш марказлари, шунингдек кам сонли ижтимоий ёрдам марказлари ташкил этилмоқда. Бундан ташқари, ушбу болаларнинг сифатли таълим олиш ҳуқуқини таъминлаш мақсадида улар йўналтирилиши мумкин бўлган таълим муассасалари сони 258 тага етказилмоқда.

Тезкор жавоб чораларини кўриш ва ахборот алмашинуви самарадорлигини ошириш мақсадида Ижтимоий ҳимоя миллий агентлиги, Ички ишлар вазирлиги ва бошқа идоралар ахборот тизимларини интеграция қилиш кўзда тутилган. Мактабгача таълим ташкилотларидан тортиб коллежларигача бўлган барча таълим муассасаларида «хавфсиз мактаб» концепцияси жорий этилади, шунингдек буллинг ва рақамли зўравонликка қарши чоралар кучайтирилади.

Бундан ташқари, таълим, соғлиқни сақлаш ва ижтимоий ҳимоя соҳасида фаолият юритувчи ходимлар томонидан болаларга нисбатан зўравонлик ҳолатларини яшириш ёки улар ҳақида хабар бермаслик учун маъмурий жавобгарлик жорий этилиши таклиф этилмоқда.

Қабул қилинган Стратегия реал ҳолатлар, тадқиқотлар ва амалий тажриба таҳлилига асосланган бўлиб, ҳар бир боланинг ҳуқуқлари ва фаровонлигини таъминлашга қаратилган изчил ва тизимли ислоҳотларнинг муҳим қисми ҳисобланади.

«Янги Ўзбекистон» ва «Правда Востока» газеталари таҳририяти»